Μια πολιτική πρόταση για τον Γιάννη Χρήστου

Αναδημοσίευση απο την "Ελευθεροτυπία" 18/7/2011

Της ΝΑΤΑΛΙ ΧΑΤΖΗΑΝΤΩΝΙΟΥ

«Θα ,θελα να ξεφύγει ο Γιάννης Χρήστου από την εστέτ, ακαδημαϊκή εικόνα που του προσδόθηκε, μετά θάνατον. Νέος άνθρωπος ήταν κι εκείνος όταν έγραφε αυτή τη μουσική».

Νέος άνθρωπος είναι κι ο πιανίστας, συνθέτης και μουσικός επιμελητής Κωστής Ζουλιάτης, περισσότερο γνωστός ως «Κοστίνιο», με το ψευδώνυμο δηλαδή που έχει ως βασικός πιανίστας και ιδρυτικό μέλος της alternative μπάντας «Night on Earth». Ωρα να μάθουμε τον «Κοστίνιο» και με μια άλλη ιδιότητα. Αυτή του σκηνοθέτη ενός μεγάλου μήκους ντοκιμαντέρ, με τίτλο «Anaparastasis» -όπως κι ο περίφημος μουσικός κύκλος του Γιάννη Χρήστου- και θέμα τη ζωή, το έργο, την προσωπικότητα αλλά και το ιδιαίτερο πνεύμα του μεγάλου στοχαστή της ελληνικής μουσικής που είχε γεννηθεί στο Κάιρο το 1926 και πέθανε πρόωρα σε ένα τραγικό αυτοκινητικό δυστύχημα, ανήμερα των γενεθλίων του, 8 Ιανουαρίου του 1970.

Το ντοκιμαντέρ, που ολοκληρώνεται αυτό τον καιρό, επιχειρεί, για πρώτη φορά σε τέτοια έκταση, να αναδείξει το μεγαλείο ενός συνθέτη για τον οποίο το ευρύ κοινό έχει μία ελλειμματική πληροφόρηση. Το περιεχόμενο και τα κείμενα προέρχονται κυρίως από τη διετή έρευνα (2002-2004) που είχε κάνει ο Ζουλιάτης, εν όψει της οπτικοακουστικής, πτυχιακής του εργασίας για το Ιόνιο Πανεπιστήμιο. Ο πρώην φοιτητής και νυν υποψήφιος διδάκτωρ, με θέμα τη φιλοσοφική σκέψη του Χρήστου (1926-1970), συνέχισε, όμως, την έρευνά του, συγκεντρώνοντας και συνδέοντας πληροφορίες, τεκμήρια και ντοκουμέντα. Στα 32 του, ο «Κοστίνιο», δημιουργικά «εμμονικός» με την περίπτωση Χρήστου, έχει στα χέρια του και σπανιότατο αρχειακό υλικό το οποίο αξιοποιεί φυσικά στο ντοκιμαντέρ του.

Σπάνια ντοκουμέντα

Παρουσιάζεται στο ντοκιμαντέρ για πρώτη φορά ολόκληρο το ιστορικό φιλμάκι του Μίμη Κουγιουμτζή από τις πρόβες του Θεάτρου Τέχνης (1965-68). Το, άγνωστο μέχρι τώρα, 10λεπτο ντοκουμέντο (γυρισμένο σε super 8 mm), με οικογενειακές στιγμές του Χρήστου από την Αλεξάνδρεια. Σπάνια ηχητικά ντοκουμέντα. Αρχειακό υλικό από συνεντεύξεις στην ΕΡΤ, στις οποίες μιλούν για τον συνθέτη ο Κάρολος Κουν και η χορογράφος Ντόρα Τσάτσου-Συμεωνίδου. Συνεντεύξεις που πήρε ο ίδιος ο Ζουλιάτης από φίλους και συνεργάτες του συνθέτη. Μιλά πρώτα πρώτα το ζευγάρι του εικαστικού Γρηγόρη Σεμιτέκολο και της πιανίστα Νέλλης Σεμιτέκολο που υπήρξαν στενότατοι φίλοι του Χρήστου, αλλά και συνεπιβάτες του στο μοιραίο αυτοκίνητο που τον οδήγησε στον τραγικό θάνατο. Μιλούν ακόμα ο πρόσφατα χαμένος συνθέτης και παιδαγωγός Στέφανος Βασιλειάδης, οι συνθέτες Θεόδωρος Αντωνίου, Φίλιππος Τσαλαχούρης, Χάρης Ξανθουδάκης και ο αρχιμουσικός Μίλτος Λογιάδης. Το ντοκιμαντέρ προβάλλει ακόμα ανέκδοτο φωτογραφικό υλικό, αλλά και τα αποτέλεσματα ολοκληρωμένης επιτόπιας έρευνας στους σταθμούς που αναφέρονται στη μυθική βιογραφία του συνθέτη: Κέμπριτζ, αρχείο Βιτγκενστάιν, Μουσική Ακαδημία Τσιτζάνα κ.λπ.

«Η περίπτωση του Γιάννη Χρήστου ανήκει σε εκείνη την κατηγορία των εκπροσώπων της σύγχρονης δημιουργίας, των οποίων η σημασία δεν έχει μέχρι σήμερα κριθεί αξιοκρατικά. Ελάχιστα ή ελλειπτικά γνωστός στο μουσικό σύμπαν, έχει άτακτα καταχωριστεί στη γενιά των πρωτοποριακών συνθετών του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα, χωρίς να τυγχάνει του κύρους ονομάτων όπως π.χ. ο Ξενάκης», παρατηρεί ο Ζουλιάτης. Σ' αυτή τη συνολική αποκατάσταση προσδοκεί. Κι όχι μόνον. Λέει ότι θα κάνει ό,τι μπορεί για την επαναφορά του Χρήστου στο σύγχρονο ρεπερτόριο. Κι εύχεται ο αναβρασμός να επιτύχει και τη δισκογραφική επανέκδοση του έργου του -που έχει εξαντληθεί.

Σε νεανικά στέκια

Δεν είστε όμως σκηνοθέτης. Πώς δουλέψατε για το ντοκιμαντέρ;

«Μουσικά. Εμπιστεύτηκα τον ρυθμό των εικόνων».

Σε όλα αυτά υπάρχει και μια ουσιαστική λεπτομέρεια: Το ντοκιμαντέρ ολοκληρώνεται με τη μέθοδο του donate, των μικρών χορηγιών δηλαδή από κάθε ενδιαφερόμενο. Αν και κοινή πρακτική στο εξωτερικό, στη χώρα μας αυτός ο τρόπος ενίσχυσης, μόνον άλλη μία φορά εφαρμόστηκε, για το ντοκιμαντέρ «Debtocracy» του Αρη Χατζηστεφάνου. Ο στόχος είναι, πέρα από την ουσιαστική βοήθεια, να δοθεί έμφαση στη σημασία μιας δημοκρατικής «συμπαραγωγής». Ηδη ο Ζουλιάτης έχει εξασφαλίσει χορηγικές συμμετοχές από το εξωτερικό. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την προβολή του ντοκιμαντέρ έχουν άλλωστε ήδη δείξει φορείς όπως η Σύγχρονη Οπερα του Βερολίνου.

Γιατί δεν απευθυνθήκατε σε κανονικούς παραγωγούς;

«Οι "παραδοσιακοί" παραγωγοί είχαν μια καχυποψία ως προς την ανταπόκριση της αγοράς στο ντοκιμαντέρ. Λειτουργούν με αυτούς τους όρους. Αγνοούν ίσως το παγκόσμιο ενδιαφέρον για τον Χρήστου -που δεν απευθύνεται σ' εκείνη την Ελλάδα η οποία κλείνει την Ορχήστρα των Χρωμάτων».

Η διανομή κι η προβολή του ντοκιμαντέρ πώς θα γίνουν;

«Εχω μια εμμονή στο παραδοσιακό σύστημα προβολής. Ηδη σχεδιάζουμε από το φθινόπωρο να γίνουν προβολές σε όλες τις ελληνικές πόλεις και να συνδυαστούν με ομιλίες ή συναυλίες με έργα του Χρήστου. Αλλά θέλω να προβληθεί και σε νεανικά στέκια, ακόμα και σε καταλήψεις, χωρίς εισιτήριο. Δεν θέλω ακόμα μία ακαδημαϊκή προσέγγιση του Χρήστου. Θέλουμε να καταθέσουμε μια σχεδόν πολιτική πρόταση».

* Αποσπάσματα του ντοκιμαντέρ «Anaparastasis» (σε μοντάζ Κλ. Κυριακίδη, ήχο Δ. Μυγιάκη) κυκλοφορούν στο YouTube ή στο website της ταινίας (http:// anaparastasis.info). Εκεί στην ένδειξη «donate» βρίσκει κανείς αναλυτικές οδηγίες για τους τρόπους χορηγικής συνεισφοράς.*