Η ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗ ΤΟΥ ΜΥΘΟΥ ΚΑΙ ΕΜΕΙΣ

Τις τελευταίες μέρες, με αφορμή τα μέτρα των κυβερνήσεων για την αντιμετώπιση της κρίσης του χρηματοπιστωτικού τομέα αλλά και της πραγματικής οικονομίας, πολλοί μιλάνε για το τέλος του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού και την επιστροφή του κεϋνσιανού κράτους. Επειδή όμως η Ιστορία δεν εξελίσσεται με κοινωνικούς αυτοματισμούς – δεν υπάρχουν ιστορικοί νόμοι αλλά ιστορικές τάσεις- καλό είναι να συνεκτιμήσουμε τα εξής:

- Τα μέτρα σε όλες τις χώρες αποβλέπουν στην ενίσχυση των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων που «πρωτοστάτησαν στο τζόγο» και στο ελάχιστο δεν αλλάζουν τις υφιστάμενες σχέσεις ανισότητας: δεν υπάρχει καμία βοήθεια για τα εκατομμύρια δανειοληπτών που έχασαν τα σπίτια τους στις ΗΠΑ και καμία τόνωση της ενεργούς ζήτησης δεν προβλέπεται για να κινηθεί η αγορά με ενίσχυση των μισθών και των συντάξεων στην Ευρώπη και την Ελλάδα.

- Οι νεοφιλελεύθερες κυβερνήσεις αποδέχονται τον επάρατο κρατικό παρεμβατισμό αρκεί να είναι υπέρ των επιχειρήσεων (κοινωνικοποίηση των ζημιών), αρκεί να μην ενθαρρύνουν αλλαγές στους συσχετισμούς δύναμης μέσα στην κοινωνία, ανάμεσα στον κόσμο της εργασίας και το κεφάλαιο.

- Ο νεοφιλελευθερισμός δεν καταρρέει λοιπόν σαν τρόπος καπιταλιστικής εκμετάλλευσης. Υφίσταται όμως ένα τεράστιο ηθικό πλήγμα. Όλα όσα βάναυσα απαίτησε και πήρε με βία από τη μισθωτή εργασία –ευελιξίες, εφεδρείες από στρατιές ανέργων, απορρύθμιση μέχρι εξαφάνισης του δημόσιου τομέα και του κοινωνικού κράτους- καθώς και η γενικευμένη ανασφάλεια που έθρεψε δεν οδήγησαν ούτε στον παράδεισο με τα πιλάφια, ούτε σε νέα ισορροπία ευημερίας για όλους. Με άλλα λόγια, ενώ επί τριάντα περίπου χρόνια, από την εποχή του Ρέιγκαν και της Θάτσερ, ζήταγε θυσίες με μια μελλοντική υπόσχεση καθολικής ευημερίας («θα γίνετε όλοι ευτυχισμένοι κεφαλαιοκράτες, ιδιοκτήτες, ατομιστές ισχυροί»), τα αποτελέσματα τα ζήσαμε όλες αυτές τις δεκαετίες. Λιτότητα και ανεργία για εκτεταμένα τμήματα του κόσμου της εργασίας, υποβάθμιση των όρων ζωής και περιβάλλοντος για τους εργαζόμενους πληθυσμούς, μια κοινωνία γενικευμένης έντονης αγωνίας για το αύριο. Για πρώτη φορά, η νέα γενιά θα ζήσει χειρότερα από την προηγούμενη. Το αποκορύφωμα είναι η τωρινή κρίση. Μάλιστα θα μας καλέσουν να πληρώσουμε στο εμπόριο της κρίσης που ήδη τείνουν να αναπτύξουν οι κυβερνήσεις, για να την ξεπεράσουμε.

«Μας έλεγαν θα νικήσετε όταν υποταχτείτε.

Υποταχτήκαμε και βρήκαμε τη στάχτη…

Μας έλεγαν θα νικήσετε όταν εγκαταλείψετε τη ζωή σας.

Εγκαταλείψαμε τη ζωή μας και βρήκαμε τη στάχτη.

Βρήκαμε τη στάχτη. Μένει να ξαναβρούμε τη ζωή μας, τώρα που δεν έχουμε πια τίποτα…» Γ. Σεφέρης

Μένει να ξαναβρούμε το δρόμο μας, σαν εργαζόμενοι, σαν αντικείμενα της κοινωνικής εκμετάλλευσης. Μένει να παλέψουμε λοιπόν. Το ερώτημα είναι πώς και προς τα πού.

Μια άποψη, ισχυρή ιδεολογικά, πιστεύει ότι οι κυβερνήσεις θα προχωρήσουν σε κεϋνσιανές πολιτικές συμβιβασμών με τις «από κάτω τάξεις». Αυτή η άποψη αγνοεί ότι ο συμβιβασμός αυτός, της δεκαετίας του ’30 στις ΗΠΑ και τη μεταπολεμική Ευρώπη είχε επιτευχθεί χάρη στον φόβο του εργατικού κινήματος. Είχαν φοβηθεί πολύ οι κυρίαρχοι την δύναμη των εργατών κι έτσι έφτασε ο Ρούσβελτ να λέει πως «πάντα ξέραμε ότι η απεριόριστη αναζήτηση του εγωιστικού συμφέροντος, που ήταν ηθικά λανθασμένη, τώρα ξέρουμε ότι είναι και οικονομικά λανθασμένη». Αν περιμένουμε παθητικά ή με επικλήσεις στον ορθολογισμό των κυβερνητικών επιτελείων, θα εισπράξουμε το λογαριασμό της κρίσης στα κεφάλια μας. Θα πληρώσουμε το εμπόριο της σωτηρίας των επιχειρήσεων. Αν ο Μπους έδωσε πάνω από το 5% του ΑΕΠ, (750 δις Δολάρια) στις επιχειρήσεις, ενώ εντελώς φυσικά αρνιόταν πολύ μικρότερα κονδύλια για την δημόσια υγεία (50 εκατ. πολίτες στις ΗΠΑ δεν έχουν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη!) το ίδιο μπορεί να γίνει σε όλες τις χώρες. Ακόμα και το δύσκολο έως απίθανο ενδεχόμενο επιστροφής σε πιο ισχυρό έθνος – κράτος, δε θα σημαίνει καμία αλλαγή. Γιατί ο νεοφιλελευθερισμός μπορεί να προτάθηκε από τις αγγλοσαξονικές χώρες πρωτίστως αλλά συγκρότησε ενιαίο σύνολο με τις αστικές τάξεις όλων των χωρών της Ε.Ε. και τις εξυπηρέτησε θαυμάσια, όπως και με τις χώρες της Ασίας. Υιοθετήθηκε στο εσωτερικό αυτών των χωρών, δεν υπήρξε ως «έξωθεν» επιβολή.

Στην καλύτερη περίπτωση, θα έχουμε, αν περιμένουμε τις λύσεις παθητικά, έναν κεϋνσιανισμό χωρίς κοινωνικές πρακτικές με κοινωνικοποίηση των ζημιών και κάποιο ρυθμιστικό πλαίσιο της κίνησης του χρηματιστικού κεφαλαίου για να αποφεύγονται μελλοντικά άγριες κρίσεις.

Η μόνη λύση: οικονομία των κοινωνικών αναγκών.

Όλα τα παραπάνω απαιτούν να αγωνιστούμε προτάσσοντας τις κοινωνικές ανάγκες σαν κέντρο και σκοπό της οικονομίας κόντρα στο νόμο του κέρδους, κόντρα στη λογική του συμφώνου σταθερότητας που εξυπηρετεί το κεφάλαιο, με τις ιδιωτικοποιήσεις που προωθεί, στο όνομα του λιγότερου κράτους, σε μεγάλους τομείς κοινωφελών δραστηριοτήτων: παιδεία, υγεία. Κόντρα στη διάλυση της κοινωνικής ασφάλισης που επιχειρείται για να τζογάρουν με την ανάγκη αυτή οι ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες. Κόντρα στις επιχειρούμενες συμπράξεις ιδιωτικού – δημόσιου τομέα (ΣΔΙΤ) που παράγουν σπάταλες, πολλές φορές αχρείαστες και πολυδάπανες υποδομές για να αυξήσουν τα κέρδη οι εργολάβοι. Κόντρα, εν γένει στην λογική ότι το κέρδος μπορεί να είναι πολιτισμένος τρόπος κοινωνικής οργάνωσης και όχι νόμος που έρχεται από τη ζούγκλα.

Είναι επιτακτικό να σχεδιαστεί η οικονομία με βάση τις ανάγκες των «από κάτω» τάξεων. Από τους ίδιους τους εργαζόμενους, μακριά από τα ιστορικά αποτυχημένα μοντέλα τόσο το κρατικού καπιταλισμού (υπαρκτός σοσιαλισμός) όσο και από την ξεπερασμένη σοσιαλδημοκρατία που μας οδήγησε ως εδώ.

Είναι ανάγκη να αλλάξουμε τον πυρήνα της εξουσίας: την παραγωγή, τον τρόπο σχεδιασμού της, τις προτεραιότητες της.

Για μια παραγωγή για τις ανάγκες στη θέση της παραγωγής για το κέρδος.

Ο μόνος τρόπος για να προχωρήσουμε σε μια κοινωνική οικονομία των αναγκών είναι η συμμετοχή και η οργάνωση των ίδιων των άμεσα ενδιαφερομένων: των «από κάτω» τάξεων. Η μόνη λύση είναι όλοι οι εργαζόμενοι να πλαισιώσουμε τα συνδικάτα, να τα αλλάξουμε, εξουδετερώνοντας τις φωνές της υποταγής και της ήττας. Ζωντανεύοντάς τα. Να πλαισιώσουμε τις πολιτικές συλλογικότητες που αγωνίζονται για αυτό το σκοπό.

Σ’ αυτή την κατεύθυνση οι δυνάμεις του ΣΥΡΙΖΑ και της νέας Αριστεράς, μακριά από ιδεοληψίες και βάρη του παρελθόντος, αλλά αξιοποιώντας και την τεράστια εμπειρία των κοινωνικών αγώνων, είμαστε μέρη αυτής της διαδικασίας. Για την κοινωνική χειραφέτηση κι ανατροπή. Για μια κοινωνία, χειραφετημένων εργαζόμενων με υπέρτατες αξίες τη συμμετοχή στα κοινά, την αλληλεγγύη και την γενναιοδωρία.

Γιατί, οι άνθρωποι είναι πάνω από τα κέρδη.

9/10/2008

Δημήτρης Λαβατσής

μέλος της Επιτροπής ΣΥΡΙΖΑ Χίου