Banca Etica και στην Ελλάδα; (ΚΛΙΚ)

Ποπολάρων bank

Της Τεράζας Κορβίνο
Και τράπεζα και ηθική; Και τράπεζα και κίνημα; Και τράπεζα και υπόδειγμα δημοκρατίας και διαφάνειας;  Μια τράπεζα από τα κάτω; Μια τράπεζα No Global που συμμετέχει στο Παγκόσμιο Κοινωνικό Φόρουμ και στα αντιρατσιστικά φεστιβάλ; Φαίνεται σχήμα οξύμωρο ή ουτοπία. Ωστόσο είναι πραγματικότητα, αποδεικνύοντας  ότι ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός όχι μόνον ως διακήρυξη.
Η Banca Popolare Etica στην Ιταλία, στις 8 Μαρτίου (ευτυχής συγκυρία !) γιόρτασε τα δέκατα γενέθλιά της. Κι αν η ημερομηνία ήταν σύμπτωση, ο θετικός απολογισμός του έργου της που δικαιώνει το όραμα και την ενθουσιώδη δράση χιλιάδων πολιτών, δεν ήταν τυχαίος, αλλά αποτέλεσμα επίπονων προσπαθειών και βαθειάς πίστης ότι τούτος ο κόσμος πρέπει και μπορεί να αλλάξει.
Και η δικαίωση ήταν αδιαμφισβήτητη. Τη στιγμή που πολυεθνικοί τραπεζικοί κολοσσοί αντιμετωπίζουν τη σοβαρότερη κρίση του αιώνα μετά το κραχ του ‘29-30 , και καταρρέουν ο ένας μετά τον άλλο, η Banca Etica βγαίνει όχι μόνον αλώβητη, αλλά ανέλπιστα ενισχυμένη. Τους τελευταίους μήνες οι καταθέσεις αυξάνονται ραγδαία και με επιταχυνόμενους ρυθμούς . Δεν αντιμετωπίζει το παραμικρό πρόβλημα ρευστότητας και φυσικά τα  «τοξικά προϊόντα» δεν την άγγιξαν καθόλου από τη στιγμή που βρίσκονται έξω και μακριά από τις πρακτικές της. Το μόνο… πρόβλημα είναι οι μεγάλες ουρές νέων καταθετών.
 Τι ακριβώς είναι η Banca Popolare Etica;
Υπό μια έννοια είναι μια τράπεζα σαν όλες τις άλλες, εφόσον προσφέρει όλα τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που παρέχουν οι συμβατικές τράπεζες και υπάγεται στην ιταλική νομοθεσία που ρυθμίζει τους όρους σύστασης και λειτουργίας των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων.
Από την άλλη, είναι μια καθαρά εναλλακτική τράπεζα με ριζικές διαφορές από τις συμβατικές τράπεζες σε όλα τα επίπεδα: στον τρόπο και τους φορείς από τους οποίους συστάθηκε, τις αρχές λειτουργίας της, τα κριτήρια με τα οποία επενδύει και το περιεχόμενο αυτών των επενδύσεων και κυρίως στους στόχους και τα οράματα, δηλαδή τη φιλοσοφία που τη διέπει.
 Πώς συστάθηκε η τράπεζα
Από καιρό συλλογικότητες, οργανισμοί, μη κυβερνητικές οργανώσεις που αγωνίζονται για την κοινωνική δικαιοσύνη, τα ανθρώπινα δικαιώματα, την προστασία του περιβάλλοντος,  ενάντια στις κοινωνικές ανισότητες και  στην εκμετάλλευση του τρίτου κόσμου, εντόπισαν μια αντίφαση στη δράση τους. Η δραστηριότητά τους απαιτεί αναγκαστικά κάποιες συναλλαγές με πιστωτικούς οργανισμούς, όμως αυτοί είναι γνωστό ότι έχουν συχνά συναλλαγές με βιομηχανίες που μολύνουν το περιβάλλον ή ακόμη και  περίεργες διασυνδέσεις με σκοτεινές υποθέσεις όπως εμπόριο όπλων και ναρκωτικών. Μόνη λύση ήταν να δημιουργήσουν μια δική τους τράπεζα που να ενστερνίζεται  τους στόχους τους και να διαπνέεται από ένα σύστημα ηθικών αξιών.  Δημιούργησαν ένα σύλλογο που στόχο του είχε ακριβώς τη δημιουργία μιας τέτοιας τράπεζας και την συλλογή του απαραίτητου από το νόμο κεφαλαίου. Στις 8 Μαρτίου του 1999, η ουτοπία έγινε πραγματικότητα. Η Banca Popolare Etica (Λαϊκή Ηθική Τράπεζα ή Τράπεζα ηθικών αξιών) αποτελούμενη από 22 μη κυβερνητικές οργανώσεις, συλλογικότητες από την κοινωνία των πολιτών και ορισμένους φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης, πήρε την άδεια λειτουργίας. Βασικοί μοχλοί όλης αυτής της προσπάθειας ήταν και είναι το Fair Trade, το «Εμπόριο Ισότητας και Αλληλεγγύης», όπως το αποκαλούν στην Ιταλία, που προμηθεύεται προϊόντα απευθείας από αγροτικούς συνεταιρισμούς του Τρίτου Κόσμου  αποζημιώνοντάς τους δίκαια και ενισχύοντας έτσι την τοπική οικονομία,  οι περιβαλλοντικές οργανώσεις (όπως η Legambiente)  και το Arci,(καταξιωμένη  κοινωνικο-πολιτιστική οργάνωση με πλούσια δράση που είχε ιδρυθεί με την υποστήριξη του PCI).
 Πώς λειτουργεί
Αυτό που κάποτε ήταν όνειρο μεταφράζεται σήμερα σε  22 υποκαταστήματα σε διαφορετικές πόλεις της Ιταλίας,  28.000 μετόχους εκ των οποίων οι 4.000 είναι νομικά πρόσωπα (μεταξύ αυτών 300 δήμοι και 49 νομαρχίες) και εταιρικό κεφάλαιο που ξεπερνάει τα 20 εκατομμύρια ευρώ, καταθέσεις που ανέρχονται σε 450 εκατομμύρια ευρώ , και συμμετοχή σε 2.300 προγράμματα αλληλέγγυας οικονομίας για τα οποία έχει επενδύσει 360 εκατομμύρια ευρώ.
 Βασικοί άξονες της λειτουργίας της είναι η μέγιστη δυνατή διαφάνεια  και οι συμμετοχικές δημοκρατικές διαδικασίες. Οι αποφάσεις λαμβάνονται κατά κεφαλήν, «ένα κεφάλι, μία ψήφος», ανεξάρτητα από τον αριθμό των μετοχών που ενδεχομένως διαθέτει ο καθένας, προκειμένου να δοθεί έμφαση στην προτεραιότητα των ανθρώπων έναντι του κεφαλαίου. Για να θεωρηθεί κανείς μέτοχος αρκεί να είναι κάτοχος 5 τουλάχιστον μετοχών, εφόσον είναι φυσικό πρόσωπο, 10 εφόσον είναι μη κερδοσκοπική οργάνωση και 30 εφόσον είναι κρατικός οργανισμός ή οργανισμός τοπικής αυτοδιοίκησης. Οι μέτοχοι είναι οργανωμένοι σε συλλόγους κατά γεωγραφικές περιοχές, ούτως ώστε να υπάρχει καλύτερη επαφή με την τοπική πραγματικότητα και να αναδεικνύονται οι τοπικές ανάγκες. Οι σύλλογοι  αυτοί , σε συνεργασία με πάμπολλους εθελοντές εργάζονται περισσότερο για τη διάδοση των αρχών και των αντιλήψεων που διέπουν την τράπεζα, παρά για τη διασφάλιση των στενά εννοουμένων συμφερόντων τους. Επιλέγει κανείς την Ηθική Τράπεζα όχι μόνον για τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που παρέχει αλλά κυρίως για την ευρύτερη προσφορά της και τις κοινωνικές της ευαισθησίες. Κάθε σύλλογος εκλέγει ένα συντονιστή, και οι συντονιστές όλων των συλλόγων απαρτίζουν το συμβούλιο των συντονιστών. Η τράπεζα διοικείται από αιρετό διοικητικό συμβούλιο το οποίο αποτελείται αποκλειστικά από μετόχους. Εκτός από το συμβούλιο των συντονιστών, το διοικητικό συμβούλιο πλαισιώνεται και από μια σειρά από ελεγκτικά όργανα όπως η επιτροπή ηθικής δεοντολογίας, η επιτροπή τήρησης των αποφάσεων του ΟΗΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα και η επιτροπή για τη διάσωση του περιβάλλοντος. Το περιβάλλον μάλιστα είναι μία από τις προτεραιότητες της τράπεζας σε σημείο που συχνά την αποκαλούν «Πράσινη Τράπεζα». Στο τέλος κάθε χρήσης, η συνέλευση των μετόχων, εκτός από τον οικονομικό απολογισμό εγκρίνει επίσης τον «ηθικό ισολογισμό» και τον «περιβαλλοντικό ισολογισμό» .
Η φιλοσοφία της τράπεζας
Βασική αρχή που διέπει την τράπεζα είναι ότι η πίστωση είναι δικαίωμα όλων και ιδιαίτερα των ασθενέστερων ομάδων που τη χρειάζονται για την άμεση επιβίωσή τους. Πιστεύει ότι το υψηλότερο κέρδος είναι αυτό που προκύπτει για την κοινωνία. Δεν αποσκοπεί στο άμεσο μέγιστο κέρδος αλλά προβαίνει σε υγιείς επενδύσεις που αποφέρουν μακροχρόνια αποτελέσματα με γνώμονα την κοινωνική ευθύνη, την αλληλεγγύη , το συμφέρον του συνόλου και ιδιαίτερα των ευπαθών ομάδων και την προστασία του περιβάλλοντος. Οι δραστηριότητές της επικεντρώνονται πάντα και αποκλειστικά στην πραγματική οικονομία και ουδέποτε στην εικονική. Κύριο μέλημά της είναι ο άνθρωπος και οι ανάγκες του και όχι οι αριθμοί.
 Τα εναλλακτικά κριτήρια χρηματοδότησης
Τα κριτήρια (60 τον αριθμό) τα οποία οφείλουν να τηρούν οι επιχειρήσεις που ενδιαφέρονται να πάρουν δάνειο από την Ηθική Τράπεζα, καθρεφτίζουν τη φιλοσοφία της και αποτελούν την ειδοποιό διαφορά της έναντι των συμβατικών τραπεζών.
Πρώτη προϋπόθεση είναι η δημοκρατική λειτουργία τη επιχείρησης: ερευνάται η συχνότητα σύγκλησης συνελεύσεων, η διασπορά των μετοχών, η παρουσία εργαζομένων στις επιτροπές διοίκησης, η διαφάνεια, οι ίσες ευκαιρίες ( έλλειψη διακρίσεων ως προς το φύλο, το χρώμα και την καταγωγή) .
Δεύτερη προϋπόθεση, ο σεβασμός στο περιβάλλον: μείωση των ρύπων που εκπέμπονται, ελαχιστοποίηση στην κατανάλωση ενέργειας και πρώτων υλών,  έρευνα και  καινοτομίες στον τομέα αυτό.
Σημαντικές προϋποθέσεις είναι η κοινωνική χρησιμότητα του προϊόντος  ή υπηρεσίας που παράγεται , ο σεβασμός στα δικαιώματα των εργαζομένων( τήρηση  συλλογικών συμβάσεων, συνθήκες και ασφάλεια εργασίας, επιμορφωτικά προγράμματα), η προαγωγή του εθελοντισμού και η ευαισθησία απέναντι στα ασθενέστερα στρώματα ( παρουσία μεταναστών και ατόμων με ειδικές ανάγκες μεταξύ των εργαζομένων).
Το μεγαλύτερο μέρος της δραστηριότητας της τράπεζας συνίσταται στη χρηματοδότηση προγραμμάτων που εκπονούνται σε συνεργασία με την τοπική αυτοδιοίκηση ή με άλλους.